Trong bài viết này tôi xin giới thiệu đến quý bạn đọc cây áctiso, một loại cây được trồng nhiều tại các vùng có khí hậu mát như Đà Lạt, Sapa. Được ứng dụng điều trị các bệnh lý về gan mật đã thu hái được nhiều kết quả.
Cây áctisô thuộc họ cúc Asteraceae (Combositae). Thân cao gần 1m hay hơn, có khi tới hơn 2m, trên thân và lá có lông trắng như bông. Lá to mọc cách, phiến lá bị khía sâu, có gai, mặt dưới có lông trắng. Cụm hoa hình đầu, màu tím nhạt. lá bắc ngoài của cụm hoa dày và nhọn. Phần gốc nạc của lá bắc và đế hoa ăn được.
Cây được di thực và trồng ở nước ta, nhiều nhất ở Đà Lạt, Sapa, Tam Đảo, có thể trồng được ở đồng bằng. Lá hái vào lúc cây sắp và đang ra hoa. Rọc bỏ sống lá, sau đó sấy hay phơi khô.
Từ một số nghiên cứu khoa học cho thấy:
1/ Sau khi tiêm vào mạch máu bằng dung dịch áctisô từ 2 đến 3 giờ lượng mật bài tiết tăng lên gấp 4 lần (m. Chabrol, charonnat matxim và watz, 1929).
2/ Uống và tiêm áctisô đều đặn sẽ có tác dụng tăng lượng nước tiểu, lượng urê trong nước tiểu cũng tăng lên, hằng số amba (ambard) hạ xuống, lượng cholesterin urê trong máu cũng hạ thấp. Tuy nhiên lúc mới uống, có khi người ta thấy lượng urê trong máu cũng tăng lên, do áctisô làm tăng sự phát sinh urê trong máu (tixier, de sèze m.erk và r. Picart, , 1934-1935).
3/ Áctisô không có độc.
Ngoài việc dùng đế hoa và lá bắc để ăn, áctisô còn dùng làm thuốc thông tiểu tiện, thông mật, các bệnh yếu gan, thận, viêm thận cấp tính và kinh niên, viêm sưng khớp xương. Nhuận trường và tẩy máu nhẹ đối với trẻ em. Lá tươi và khô dùng dưới dạng thuốc sắc 5-10% hoặc cao lỏng 2-10g trong một ngày. Có khi chế thành cao mềm hay khô để chế thành thuốc tiêm dưới da hay mạch máu. Có khi được chế thành dạng cao lỏng đặc biệt dùng dưới hình thức giọt. Ngày uống 1-3 lần, mỗi lần 10-40 giọt. Tại miền Nam ở các chợ, người ta còn bán cả thân rễ actisô thái mỏng phơi khô với cùng công dụng như lá.
Bài viết trên đã giới thiệu những công dụng cũng như cách thức dùng cây actiso trong điều trị một số bệnh lý. Mong rằng các bạn tìm thấy những thông tin giá trị từ bài viết này. Chúc các bạn luôn thành công trong cuộc sống hàng ngày.
Hoàng Minh Trí
Trả lời