Từ xa xưa, người ta đã cho rằng tam thất là một vị thuốc quý có công dụng rất tốt đối với sức khỏe con người, và được xếp vào hàng sâm. Vậy tam thất có thật sự quý giá hay không?. Chúng ta hãy cùng nhau đi tìm hiểu qua bài viết sau đây các bạn nhé!
Tam thất còn có tên khác là kim bất hoán, nhân sâm tam thất, sâm tam thất. Tam thất (radix pseudo-ginseng) là rễ phơi khô của cây tam thất. Tên kim bất hoán (vàng không đổi) có nghĩa là vị thuốc rất quý, vàng không đổi được.
Tên tam thất có nhiều cách giải thích khác nhau: trong sách bản thảo cương mục ghi rằng vì cây có 3 lá ở trên, 4 lá ở bên phải, do đó có tên cây tam thất. Nhưng có người lại nói tam (3) có ý nói từ lúc mới gieo đến lúc ra hoa phải 3 năm. Thất (7), ý nói từ lúc gieo đên lúc thu hoạch rễ dùng được phải mất 7 năm. Có người lại nói vì lá tam thất có từ 3-7 lá chét nên mới có tên như vậy.
Tam thất là một loài cỏ nhỏ, sống lâu năm. Lá mọc thành vòng 3-4 lá một, cuống lá dài 3-6cm, mỗi cuống lá mang từ 3-7 lá chét hình mác dài, mép lá có răng cưa nhỏ, cuống lá chét dài 0,6-1,2cm. Cụm hoa hình tán mọc ở đầu cánh mang hoa. Có hoa đơn tính, có hoa lưỡng tính cùng tồn tại. Lá đài 5, màu xanh. Cánh hoa 5 màu xanh nhạt, nhị 5. Bầu hạ hai ngăn. Quả mọng hình thận, khi chín có màu đỏ, trong có hai hạt hình cầu.
Cây tam thất được trồng từ lâu nhưng với một lượng ít ở tỉnh Hà Giang (Đồng Văn), Lào Cai (Mường Khương, Bát Xát, Phá Lùng), Cao Bằng,… tại các vùng núi cao từ 1.200-1.500m. Cần chọn những nơi đồi núi ít gió mạnh, phải làm dàn che nắng và phải rào để bảo vệ chống chuột, sóc đến ăn củ. Đất phải được bón phân và được chuẩn bị từ một năm trước, chia thành luống dọc, cánh nhau một mét. Tháng 10-11 chọn những hạt ở những cây đã mọc 3-4 năm. Gieo ngay vào vườn ươm. Tháng hai đến tháng ba năm sau mới mọc. Một năm sau, từ tháng một đến tháng 2 có thể đào cây con, cắt bỏ lá gốc, trồng vào ruộng chính thức. Sau 3-7 năm sau mới bắt đầu thu hoạch. Thường cây càng lâu năm rễ củ càng to. Sau khi rửa sạch bùn đất, cắt bỏ rễ con, đem phơi nắng cho hơi héo, đem lăn, vò cho mềm lại, lại phơi nắng rồi vò hoặc lăn, làm như vậy từ ba đến năm lần mới phơi cho khô hẳn, có khi người ta cho vào túi gai lắc cho rễ đen bóng là được.
Gái trị thu mua căn cứ vào trọng lượng củ. Người ta chia ra:
Loại 1: 105-130 củ nặng 1kg
Loại 2: 160-220 củ nặng 1kg
Loại 3: 240-260 củ nặng 1kg
Cây tam thất còn được trồng ở các tỉnh thuộc Trung Quốc như: Vân Nam, Quảng Tây, Tứ Xuyên, Hồ Bắc, Giang Tây. Vân Nam trồng nhiều nhất là tam thất Vân Nam được coi là tốt nhất.
Trên đây, tôi vừa giới thiệu đến quý bạn đọc về cách trồng, thu hái và phân bố cũng như phân loại của cây tam thất. Công dụng và cách dùng sẽ được giới thiệu đến các bạn trong bài viết kỳ sau. Mong các bạn đón theo dõi. Rất cảm ơn các bạn trong suốt thời gia qua đã quan tâm đến bài viết của tôi. Tôi sẽ cố gắng viết thêm nhiều bài viết mới gửi đến các bạn. Chúc các bạn, luôn may mắn và hạnh phúc.
Hoàng Minh Trí
Trả lời